این روزها “مسأله کم آبی و لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب” به یکی از موضوعات اصلی مورد بحث در روزنامه‌ها، نشریات، رادیو و تلویزیون و سایت‌های خبری کشور تبدیل شده است. سوالی که در این زمینه برای اغلب افراد جامعه پیش می‌آید این است که: “مشکل کم‌آبی در کشور تا چه حد جدی است؟” و “ما به عنوان مصرف‌کنندگان آب چه کاری در این زمینه می‌توانیم انجام بدهیم؟” در این نوشته قصد دارم پاسخی برای این سؤالات ارائه بدهم.

• با توجه به متوسط بارندگی سالانه کشور (۲۴۰ میلیمتر) که کمتر از یک سوم بارندگی سالانه جهانی (۸۶۰ میلیمتر) می‌باشد، ایران جزو کشورهای خشک دنیا طبقه‌بندی شده است (علیزاده، ۱۳۸۲).
• آب تجدیدپذیر به مفهوم حجم آبی است که از طریق فرآیندهای بارش، تبخیر و نفوذ در چرخه آب در گردش بوده و بشر عمده نیازهای آبی خود را از طریق آن تأمین می‌کند. در صورتی که حجم سالانه این آب در یک کشور را بر جمعیت آن تقسیم کنیم، به شاخصی به نام سرانه آب تجدیدپذیر سالانه خواهیم رسید. سرانه آب تجدیدپذیر سالانه در ایران در سال ۱۳۳۵ حدود ۷۰۰۰ مترمکعب بوده است (تجریشی و ابریشمچی، ۱۳۸۳). مطابق آمار و اطلاعات ارائه شده توسط بانک جهانی، این شاخص در ایران در سال ۱۳۶۱ به ۳۰۵۲ مترمکعب و در سال ۱۳۹۰ به ۱۷۰۴ مترمکعب کاهش پیدا کرده است . طبق تعاریف پذیرفته شده، کشورهایی که سرانه آب قابل تجدیدپذیر سالانه در آن‌ها کمتر از ۱۷۰۰ مترمکعب باشد، تنش‌های آبی دوره‌ای و کشورهایی که این مقدار برای آن‌ها زیر ۱۰۰۰ مترمکعب باشد، تنش و بحران دائمی آب را تجربه خواهند نمود (فالکنمارک و همکاران، ۱۹۸۹). همچنین مطابق پیش‌بینی انجام شده توسط موسسه بین‌المللی مدیریت آب (شکل ۱)، ایران جزو کشورهایی خواهد بود که در سال ۲۰۲۵ میلادی (۱۴۱۴ هجری شمسی) کمبود آب فیزیکی را تجربه خواهند نمود. این بدان معناست که در این کشورها مقدار تقاضای آب از میزان آب قابل استحصال پیشی خواهد گرفت (موسسه بین‌المللی مدیریت آب، ۲۰۰۰).

با نگاهی به آمار و ارقام می‌توان به این نتیجه رسید که مسأله کمبود آب در کشور واقعاً جدی است و ما اثرات آن را در برهه‌هایی مانند زمان فعلی، بیشتر از مواقع دیگر احساس خواهیم کرد. حال سؤال اینجاست که به چه طریقی می‌توان با این مسأله برخورد کرد؟ یک رویکرد در برخورد با این مسأله این است که منابع آب جدیدی به منابع آب قبلی اضافه شوند (مدیریت عرضه) و رویکرد دیگر این است که میزان تقاضای آب کنترل گردد (مدیریت تقاضا). در سالیان گذشته رویکرد اتخاذ شده توسط وزارت نیرو در خصوص مسأله تعادل‌بخشی به عرضه و تقاضای آب، عمدتاً مبتنی بر مدیریت عرضه بوده است، لیکن به دلایل مختلفی همچون وقوع خشکسالی‌ها، محدودیت در توسعه منابع آب جدید و غیره، از اوایل دهه ۸۰ شمسی مدیریت تقاضا نیز به طور جدی در دستور کار سازمان‌های زیرمجموعه وزارت نیرو همچون شرکت‌های آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای قرار گرفته است.